Đề thi học sinh giỏi môn Ngữ văn Lớp 6 - Năm học 2021-2022 - Trường THCS Kim Liên (Có đáp án)

Nội dung text: Đề thi học sinh giỏi môn Ngữ văn Lớp 6 - Năm học 2021-2022 - Trường THCS Kim Liên (Có đáp án)

1. Vững vàng nền tảng, Khai sáng tương lai TRƯỜNG THCS ĐỀ THI HỌC SINH GIỎI KIM LIÊN MÔN NGỮ VĂN 6 NĂM HỌC 2021-2022 Thời gian làm bài 120 phút ĐỀ THI SỐ 1 Câu 1 (4,0 điểm): "Gậy tre, chông tre chống lại sắt thép của quân thù. Tre xung phong vào xe tăng, đại bác. Tre giữ làng, giữ nước, giữ mái nhà tranh, giữ đồng lúa chín. Tre hi sinh đ ể bảo v ệ con người." (Cây tre Việt Nam - Thép Mới ) Hãy xác định và phân tích tác dụng của phép tu từ được dùng trong đoạn văn trên . Câu 2. (4,0 điểm): Cuối đoạn trích Bài học đường đời đầu tiên, sau khi chôn cất D ế Choắt, D ế Mèn đứng lặng hồi lâu trước nấm mồ người bạn xấu số. Em thử hình dung tâm trạng của D ế Mèn và viết một đoạn văn diễn t ả lạ i tâm trạng ấy theo lời của D ế Mèn . Câu 3. (12,0 điểm): Dựa vào bài thơ Đêm nay Bác không ngủ của nhà thơ Minh Hu ệ (Sách Ngữ văn 6 - Tập hai), em hãy đóng vai anh đội viên k ể v ề k ỉ niệm một đêm đượ c ở bên Bác Hồ khi đi chiến dịch . HẾT ĐÁP ÁN ĐỀ THI SỐ 1 Câu 1. (4,0 điểm ) * Yêu cầu v ề kĩ năng : Học sinh có thể trình bày thành đoạn văn hoặc trình bày theo ý. Diễn đạt trôi chảy, mạch lạc. Dùng từ, đặt câu chuẩn xác, không mắc các lỗi về chính tả. * Yêu cầu v ề nội dung : Xác định phép tu từ được dùng trong đoạn văn trên là phép nhân hóa: Tre có hoạt động chống giặ c ngoại xâm, có tình cảm yêu quê hương, đất nước, có đức hi sinh như con người. 1,5 điểm Trang | 1
2. Phân tích được tác dụng của phép nhân hoá: Ca ngợi vẻ đẹp bình dị và những phẩm chất quý báu của cây tre. Đó là vẻ đẹp của sự kiên cường,bất khuất, vẻ đẹp của tình yêu quê hương đất nước, sẵn sàng hi sinh để bảo vệ cuộc sống yên bình của quê hương, đất nước. 1,5 điểm Khẳng định: cây tre là biểu tượng của đất nước Việt Nam, dân tộc Việt Nam. 1,0 điểm Câu 2. (4,0 điểm): * Yêu cầu về kĩ năng: HS trình bày thành một đoạn văn, có kết cấu, bố cục hoàn chỉnh. Biết dựa vào nội dung và chủ đề của văn bản để viết. Sử dụng ngôi thứ nhất, vai Dế Mèn. Tình cảm thể hiện tự nhiên, chân thực. Diễn đạt trôi chảy, mạch lạc. Dùng từ, đặt câu chuẩn xác. * Yêu cầu về nội dung kiến thức: Cần phải đạt được các nội dung sau: Giới thiệu được thời gian, không gian diễn ra sự việc dẫn đến tâm trạng: Bãi cỏ ven sông, hoàng hôn đang xuống, không gian vắng lặng Thấy hối hận vì đã bày trò trêu chọc chị Cốc để gây ra cái chết thảm thương cho Dế Choắt. Muốn thay đổi sự việc đáng tiếc đã sảy ra nhưng không còn cơ hội. Tự suy ngẫm về bài học đường đời đầu tiên: không nên kiêu căng, xốc nổi kẻo mang hoạ vào thân. * Cách cho điểm: Điểm 4: bài làm đáp ứng được tất cả các yêu cầu trên, ngôn từ trong sáng, giàu hình ảnh. Điểm 3: bài làm về cơ bản đáp ứng được các yêu cầu trên, tuy nhiên còn mắc các lỗi nhỏ về chính tả, dùng từ, đặt câu. Điểm 2: kỹ năng xây dựng đoạn văn chưa tốt, đáp ứng được cơ bản yêu cầu về nội dung, còn mắc lỗi về chính tả, dùng từ, đặt câu. Điểm 1: không có kỹ năng xây dựng đoạn văn, trình bày được ít yêu cầu về nội dung
3. Câu 3. (12,0 điểm): 1. Yêu cầu về kĩ năng: Dựa trên trí tưởng tượng và nội dung bài thơ Đêm nay Bác không ngủ của nhà thơ Minh Huệ, học sinh biết xây dựng một câu chuyện có bố cục đầy đủ, trình bày diễn biến diễn biến các sự việc rõ ràng, trình tự hợp lí từ văn bản thơ. Xác định đúng ngôi kể (ngôi thứ nhất – Anh đội viên). Lời kể tự nhiên, sinh động, biết sử dụng yếu tố miêu tả, biểu cảm hợp lí. 2. Yêu cầu về nội dung: Học sinh có thể trình bày theo nhiều cách khác nhau, nhưng chuyện kể phải theo diễn biến sự việc như trình tự bài thơ và nêu được các ý cơ bản như sau: * Mở bài: Giới thiệu câu chuyện: Giới thiệu hoàn cảnh, thời gian, không gian nơi xảy ra câu chuyện, giới thiệu nhân vật trong câu chuyện: tôi (anh đội viên) được ở cùng Bác Hồ trong mái lều tranh xơ xác vào một đêm mưa lạnh trên đường đi chiến dịch * Thân bài: Diễn biến câu chuyện: Lần đầu thức giấc, tôi ngạc nhiên vì trời đã khuya lắm rồi mà Bác vẫn ngồi "trầm ngâm" bên bếp lửa. Từ ngạc nhiên đến xúc động khi tôi hiểu rằng Bác vẫn ngồi đốt lửa sưởi ấm cho các chiến sĩ. Niềm xúc động càng lớn khi được tôi chứng kiến cảnh Bác đi "dém chăn" cho từng chiến sĩ với bước chân nhẹ nhàng Hình ảnh Bác Hồ hiện ra với tôi trong tâm trạng mơ màng: Bác vừa lớn lao, vĩ đại, vừa gần gũi, thân thương như một người Cha đối với chúng tôi-những người chiến sĩ Trong sự xúc động cao độ, thầm thì, tôi hỏi nhỏ: "Bác ơi! Bác chưa ngủ? Bác có lạnh lắm không?" Bác ân cần trả lời: "- Chú cứ việc ngủ ngon Ngày mai đi đánh giặc" (anh đội viên tự bộc lộ tâm trạng ) Lần thứ ba thức dậy, trời sắp sáng, tôi "hốt hoảng giật mình" vì vẫn thấy Bác vẫn "ngồi đinh ninh – chòm râu im phăng phắc". (Anh đội viên kể lại diễn biến câu chuyện qua lời đối thoại giữa anh với Bác Hồ, đồng thời tự bộc lộ diễn biến tâm trạng qua đó nêu bật được hình tượng Bác Hồ: giản dị, gần gũi nhưng cũng thật vĩ đại, lớn lao ) Được tiếp cận, được thấu hiểu tình thương yêu của Bác với bộ đội và nhân dân ta, tôi như lớn thêm lên về tâm hồn, như được hưởng một niềm hạnh phúc lớn lao, bởi thế nên: "Lòng vui sướng mênh mông", tôi "thức luôn cùng Bác"
4. * Kết bài: Cảm nhận của người chiến sĩ: đêm không ngủ được kể lại trên đây chỉ là một trong vô vàn đêm không ngủ của Bác. Việc Bác không ngủ vì lo việc nước và thương bộ đội, dân công là một "lẽ thường tình" vì "Bác là Hồ Chí Minh" Qua kỉ niệm một đêm được bên Bác trên đường ra chiến dịch, tôi hiểu rõ tấm lòng yêu thương sâu sắc, rộng lớn của Bác với bộ đội và nhân dân, tôi kính yêu, cảm phục Bác vô cùng 3. Cách cho điểm: Điểm 12- 11: bài viết đáp ứng được tất cả các yêu cầu trên, có trí tưởng tượng phong phú, cách kể chuyện hấp dẫn, sáng tạo; ngôn ngữ kể chuyện tự nhiên, sinh động, không mắc các lỗi về chính tả, dùng từ, đặt câu. Điểm 10- 9: bài viết về cơ bản đáp ứng được các yêu cầu trên; tuy nhiên, tưởng tượng chưa được phong phú, lô gic các sự việc theo mạch bài thơ chưa chặt chẽ, còn mắc các lỗi về chính tả, dùng từ, đặt câu. Điểm 8- 5: học sinh hiểu đề, biết cách làm, tuy nhiên trí trí tưởng tưởng còn nghèo, các sự việc còn thiếu, diễn đạt chưa tốt, mắc nhiều lỗi Điểm 4- 1: học sinh không hiểu đề, sa vào kể lan man hay diễn xuôi lại bài thơ, mắc nhiều lỗi về chính tả, dùng từ, đặt câu ĐỀ THI SỐ 2 Câu 1. ( 8,0 điểm) Đọc kĩ đoạn thơ sau và thực hiện yêu cầu bên dưới: Cha lại dắt con đi trên cát mịn Ánh nắng chảy đầy vai, Cha trầm ngâm nhìn mãi cuối chân trời. Con lại trỏ cánh buồm nói khẽ: “Cha mượn cho con cánh buồm trắng nhé, Để con đi ” (Hoàng Trung Thông, Những cánh buồm)
5. a. Xác định và phân tích tác dụng của biện pháp tu từ có trong đoạn thơ. b. Em cảm nhận được ước mơ gì qua lời nói của người con với người cha: “Cha mượn cho con cánh buồm trắng nhé, Để con đi ” c. Từ đó hãy viết một đoạn văn ngắn trình bày suy nghĩ của em về ước mơ của mỗi người trong cuộc sống? Câu 2. (12,0 điểm) Vào một buổi trưa hè, có một con trâu đang nằm nghỉ ngơi dưới một khóm tre và con trâu đó cùng khóm tre đã trò chuyện với nhau về cuộc sống của họ luôn gắn bó với con người và đất nước Việt Nam Em hãy tưởng tượng kể lại câu chuyện đó và rút ra bài học cho bản thân. ĐÁP ÁN ĐỀ THI SỐ 2 a) - Biện pháp tu từ sử dụng trong đoạn thơ: + Ẩn dụ chuyển đổi cảm giác: Ánh nắng chảy đầy vai. - Tác dụng: + Gợi tả sinh động hình ảnh ánh nắng hiện hữu như một thứ chất lỏng thành dòng, thành giọt chảy tràn xuống cảnh vật, con người. Giúp người đọc hình dung cảnh hai cha con dắt nhau đi trên bãi biển vào một buổi sáng đẹp trời với ánh nắng mềm mại, dịu dàng và tràn ngập khắp nơi làm sáng đẹp lên hình ảnh của họ. + Cảm nhận tình cảm cha con ấm áp và niềm vui sướng của người con đi dạo bên cha. + Thấy được sự quan sát, cảm nhận tinh tế, trí tưởng tượng phong phú và tình yêu quê hương đất nước với những cánh buồm tuổi thơ của tác giả. b) - Lời nói của người con với cha trong đoạn thơ: “Cha mượn cho con cánh buồm trắng nhé, Để con đi ” - Cảm nhận được: + Một ước mơ rất trong sáng, đẹp đẽ đáng trân trọng và ngợi ca.
6. + Ước mơ đó gắn liền với cánh buồm trắng, với khát vọng đi xa đến những nơi chưa biết, đến những chân trời mới. + Đó là ước mơ của một tâm hồn trẻ thơ, ham hiểu biết muốn khám phá, chinh phục những bí ẩn của thế giới. c) Từ những cảm nhận về Ước mơ của người trong đoạn thơ, trình bày suy nghĩ về: “Ước mơ của mỗi người trong cuộc sống”. Viết dưới hình thức một đoạn văn đảm bảo một số ý sau đây: - Giải thích: Ước mơ là một thứ gì đó vượt ngoài tầm với, là những mong muốn, khát vọng, là những điều tốt đẹp mà mỗi chúng ta luôn hướng tới và phấn đấu đạt được. - Vai trò, ý nghĩa của ước mơ: + Dường như ai cũng có ước mơ. Gắn với mỗi người là những ước mơ khác nhau: Có những ước mơ vĩ đại, có những ước mơ nhỏ bé, giản dị + Ước mơ rất quan trọng và cần thiết. Ước mơ giúp ta xác định được mục tiêu trong cuộc đời, chắp cánh cho ta vươn lên, hướng ta tới điều tốt đẹp, là động lực giúp ta vượt qua khó khăn, thử thách ,vấp ngã trong cuộc sống. + Ước mơ cao đẹp sẽ khiến con người sống có ý chí, nghị lực, hoài bão và trở thành những con người có ích, cống hiến nhiều cho xã hội. + Với tuổi thơ, ước mơ có tác dụng làm phong phú đời sống tinh thần và nuôi dưỡng những ý nghĩ bay bổng cho các em. - Liên hệ và rút ra bài học : + Cần phải có ước mơ ngay từ khi còn nhỏ và biết cách nuôi dưỡng ước mơ ( học tập, rèn luyện ) + Cần trân trọng, nâng niu và chắp cánh cho những uớc mơ đẹp (như ước mơ của cậu bé trong đoạn thơ trên) để biến ước mơ thành hiện thực. 2) - Yêu cầu về kĩ năng: - HS xác định được đây là bài văn kể chuyện tưởng tượng; HS phải thể hiện được sự sáng tạo của mình trong khi kể qua việc chọn ngôi kể, sắp xếp các tình tiết, ngôn ngữ đối thoại tạo nên một câu chuyện hoàn chỉnh, hấp dẫn. -Trong lời kể, khóm tre phải nói được mình và anh bạn trâu đã gắn bó với con người và đất nước Việt Nam ở những lĩnh vực nào. -Bài văn tự sự có bố cục chặt chẽ, rõ ràng; lời văn trôi chảy, mạch lạc, các sự việc diễn ra theo đúng trình tự; không sai sót về lỗi chính tả và lỗi diễn đạt
7. - Yêu cầu về kiến thức: HS có thể kể sáng tạo nhưng cần đảm bảo các ý cơ bản sau: a - Mở bài: Giới thiệu tình huống cuộc gặp gỡ giữa anh bạn trâu và khóm tre ( kết hợp miêu tả khung cảnh thiên nhiên ) b - Thân bài: Kể lại cuộc trò chuyện giữa anh bạn trâu và khóm tre ( theo hình thức đối thoại) - Khung cảnh ngày hè : Bầu trời trong xanh, nắng, gió, tiếng diều sáo - Khóm tre tâm sự về cuộc sống và công việc của mình: + Họ hàng nhà tre có mặt khắp nơi trên đất nước Việt Nam + Tre thân thuôc, gắn bó với đời sống của người dân Việt Nam: trong cuộc sống sinh hoạt đời thường, trong lao động sản xuất, trong chiến đấu; tre luôn đồng hành cùng với con người lúc hoạn nạn, khó khăn cũng như lúc thanh bình, nhàn hạ. + Tre là người bạn thân thiết và là hình ảnh của con người Việt Nam - Con trâu tâm sự về cuộc sống và công việc của mình: + Trâu là người bạn của nhà nông + Cuộc sống của trâu gắn với ruộng đồng: trâu cùng người nông dân trong việc cày, bừa kéo + Trâu gắn với đời sống vật chất( giá trị kinh tế ) và đời sống tinh thần( lễ hội, ) c- Kết bài: - Cảm nghĩ chung của khóm tre và anh bạn trâu về con người và quê hương Việt Nam. (thân thiện , nghĩa tình ); tự hào là biểu tượng của con người và đất nước Việt Nam. - Nguyện sống một cuộc đời thủy chung, cống hiến hết mình, giúp ích cho con người, cho đất nước. * Bai học rút ra: - Sống chan hòa, thân thiện, yêu mến mọi người xung quanh mình. - Sống có trách nhiệm, có ích cho quê hương, đất nước( Học tập, rèn luyện để trở thành con ngoan, trò giỏi )
8. ĐỀ THI SỐ 3 Câu 1. ( 4 điểm ) Xác định và nêu tác dụng của biện pháp nghệ thuật được tác giả sử dụng trong đoạn thơ sau: Những ngôi sao thức ngoài kia Chẳng bằng mẹ đã thức vì chúng con Đêm nay con ngủ giấc tròn Mẹ là ngọn gió của con suốt đời. (Trần Quốc Minh – Mẹ) Câu 2: (6 điểm) Suy nghĩ của em sau khi đọc câu chuyện sau: NGƯỜI ĂN XIN Một người ăn xin đã già. Đôi mắt ông đỏ hoe, nước mắt ông giàn giụa, đôi môi tái nhợt, áo quần tả tơi. Ông chìa tay xin tôi. Tôi lục hết túi nọ đến túi kia, không có lấy một xu, không có cả khăn tay, chẳng có gì hết. Ông vẫn đợi tôi.Tôi chẳng biết làm thế nào . Bàn tay tôi run run nắm chặt lấy bàn tay run rẩy của ông : - Xin ông dừng giận cháu !Cháu không có gì cho ông cả . Ông nhìn tôi chăm chăm, đôi môi nở nụ cười : - Cháu ơi, cảm ơn cháu ! như vậy là cháu đã cho lão rồi. Khi ấy tôi chợt hiểu ra : cả tôi nữa, tôi cũng vừa nhận được cái gì đó của ông. Câu 3.( 10 điểm ) Tâm sự của bức tường mới xây trong trường bị các bạn học sinh vẽ bẩy, phá hỏng. HẾT ĐÁP ÁN ĐỀ THI SỐ 3 A- HƯỚNG DẪN CHUNG: - Hướng dẫn chấm chỉ nêu những ý cơ bản, thí sinh có thể có nhiều cách trình bày nên giám khảo cần vận dụng linh hoạt để xác định điểm một cách khoa học, chính xác, khách quan.
9. - Bài làm được đánh giá trên cả hai phương diện: kiến thức và kỹ năng. Đặc biệt đánh giá cao những bài làm thể hiện rõ tố chất: sáng tạo, có phong cách, có giọng điệu riêng. Câu 1. (4 điểm ) *Yêu cầu: a/ Kĩ năng (1điểm ) - Viết thành một đoạn văn hoàn chỉnh - Câu văn mạch lạc, giàu cảm xúc - Không sai lỗi chính tả b/ Kiến thức ( 2 điểm ) Học sinh xác định được biện pháp tu từ và phân tích được tác dụng của biện pháp tu từ đó trong đoạn văn: Phép tu từ có trong đoạn thơ: So sánh (1 điểm ) + Những ngôi sao thức - mẹ thức: Những ngôi sao thức suốt đêm cũng không bằng mẹ thức cả một đời lo lắng , mẹ thầm lặng hi sinh cho con. (1đ) + Mẹ - ngọn gió: Mẹ chính là nơi mát lành, bình yên suốt cuộc đời của con. (1đ) Phép tu từ so sánh trong đoạn thơ đã thể hiện được tấm lòng yêu thương, hi sinh thầm lặng của mẹ đối với con và lòng biết ơn sâu sắc của người con đối với mẹ. (1.0đ) Câu 2. * Yêu cầu về kĩ năng : (Mỗi ý được 0,25 điểm) - Bài viết có bố cục và cách trình bày hợp lí. - Hệ thống ý (luận điểm) rõ ràng và được triển khai tốt. - Có dẫn chứng minh. - Diễn đạt tốt, không mắc lỗi chính tả, lỗi dùng từ và ngữ pháp. * Yêu cầu về nội dung. (5 điểm) Chỉ ra được ý nghĩa của câu chuyện : - Truyện nói về thái độ sống, cách ứng xử của con người với con người. (1điểm) - Sự đồng cảm, tình yêu thương chân thành và cách ứng xử lịch sự là món quà quý giá tặng cho người khác. (1điểm) - Và khi trao món quà tinh thần ấy thì ta cũng nhận được món quà như vậy. (1điểm) - Suy nghĩ của bản thân về cuộc sống hiện tại (1,5 điểm) - Diễn đạt tốt, không mắc lỗi chính tả, lỗi dùng từ và ngữ pháp. (0,5 điểm) Câu 3. ( 10 điểm) Yêu cầu chung:
10. - Yêu cầu về hình thức: Nên dùng ngôi kể thứ ba và chỉ cần nhân vật mà đề đã nêu thể hiện được suy nghĩ,tâm sự của mình (tức là đã được nhân hoá). Bố cục rõ ràng mạch lạc ( Khuyến khích bài làm có cách mở bài và kết thúc độc đáo). Viết dưới dạng bài tự kể chuyện . - Yêu cầu về nội dung: Bài văn phải ghi lại lời tâm sự của một bức tường trong sân trường bị một số bạn học sinh vẽ bậy, cố tình phá . Qua lời tâm sự này, người kể phải gửi gắm trong đó một nội dung giáo dục cụ thể. Đây là một câu chuyện tưởng tượng hoàn toàn Yêu cầu cụ thể: Bài viết thể hiện được các nội dung cơ bản sau: Mở bài: Bức tường tự giới thiệu về thân phận của mình. Thân bài: - Bức tường kể về mình khi mới được xây với niềm tự hào, vì mình là một bức tường đẹp, trắng tinh, mịn màng. Luôn kiêu hãnh và thường phơi mình trong nắng sớm. Đem lại vẻ đẹp cho ngôi trường. - Tâm sự của bức tường về cuộc sống mới ở dãy nhà trong trường. - Tình cảm, sự gắn bó của bức tường với mọi người và đặc biệt là với các bạn học sinh. - Tâm sự đau buồn của bức tường khi bị một số bạn học sinh nghịch dại vẽ bậy khiến bức tường bẩn, khoác trên mình chiếc áo hình thu quái di. Lấy gạch đá ném lên tường với những tiếng cười khoái trí . Kết bài: Ước nguyện của bức tường Lời nhắc nhở các bạn học sinh. * Cách cho điểm: - Điểm 9-10: Bài đạt xuất sắc các yêu cầu trên, có nhiều sáng tạo. - Điểm 7-8: Bài có đủ nội dung, có một số lỗi nhỏ về hình thức. - Điểm 5-6 : Bài có đủ nội dung nhưng sơ sài,còn một số lỗi hình thức diễn đạt - Điểm 3-4: Bài đạt khoảng một nửa nội dung, còn lỗi hình thức. - Điểm 1: Bài có nội dung mờ nhạt, mắc nhiều lỗi hình thức. * GV căn cứ vào bài viết của HS để cho điểm